Arbeidsdeskundig Kennis Centrum (AKC)
Motivatie
Een andere belangrijke bouwsteen van deze leidraad is – zoals ook al eerder werd aangestipt – aansluiting vinden bij de beleving van de cliënt en het samen in consensus opstellen van het plan. Onderzoek laat zien dat het de werkzoekende motiveert als hij actief wordt betrokken bij het onderzoek en bij het verzamelen van informatie over wat er kan en moet gebeuren om de gewenste arbeidsparticipatie te realiseren.1 De Scan Werkvermogen Werkzoekenden vertrekt vanuit de beleving van de cliënt. Ook het gesprek dat volgt op basis van de inventarisatie vertrekt vanuit de beleving, de motivatie en de voorstellen van de betrokkene zelf. In het gesprek met de cliënt kan de arbeidsdeskundige gebruikmaken van bepaalde gesprekstechnieken, zoals het participatiegerichte interview en motiverende gespreksvoering.2 De Scan Werkvermogen Werkzoekende biedt een gesprekskaart die de cliënt uitnodigt zelf de leiding te nemen bij het kiezen van de gespreksonderwerpen op basis van de signaalgebieden. Het gebruik van deze gesprekskaart wordt aanbevolen.
Participatieve aanpak
De arbeidsdeskundige past op deze manier de basiselementen toe van een participatieve aanpak:
Beeldvorming: vanuit de eigen beleving van de cliënt worden de probleem en mogelijkheden verkend en samen in consensus in beeld gebracht.
Oordeelsvorming: op basis van een gespreksagenda die opgesteld is vanuit de beleving van de cliënt, worden de gewenste en noodzakelijke acties in kaart gebracht. Ook wordt amen vastgesteld wat de cliënt zelf kan doen en waar steun bij nodig is. Het vertrekpunt is steeds de kracht van de cliënt zelf, de aanwezige bevorderende factoren.
Besluitvorming: samen wordt het participatie(actie)plan opgesteld. Zo wordt goed verankerd dat de cliënt er volledig achterstaat.
De wetenschappelijke literatuur laat zien dat zo’n participatieve aanpak, toegepast op individueel niveau, effectief is om:
een snellere terugkeer naar werk te bewerkstelligen;
het verzuim van werknemers te verminderen;
kosten te besparen, zowel vanuit maatschappelijk perspectief als vanuit het oogpunt van kosteneffectiviteit.
De evidence in de literatuur wordt uitgebreid beschreven in de Leidraad Participatieve Aanpak, die wordt ontwikkeld door het VU medisch centrum (VUmc). De NVvA neemt deel aan de werkgroep van deze leidraad.
Coaching
Naast het gebruik van de hierboven genoemde gesprekstechnieken is de stijl van coachen van invloed op het stimuleren van zelfregie. Meer achtergrondinformatie over coachingsvormen die maatwerkondersteuning leveren in combinatie met het benutten van zelfsturing is te vinden in AKC Onderzoekscahier 14.3 In dit cahier wordt de Scan Werkvermogen Werkzoekenden aangevuld met het benoemen van versterkende factoren, de aangrijpingspunten voor het benutten van de eigen kracht. De gesprekstechnieken worden in dit cahier uitgebreid met het zogenaamde oplossingsgericht coachen. Deze vorm van coaching sluit nauw aan bij motiverende gespreksvoering en stelt de arbeidsdeskundige in staat de sterke kanten en hulpbronnen van de cliënt te ontdekken en benutten. De professional onderzoekt hierbij samen met de cliënt welke mogelijkheden hij al in huis heeft om zijn problemen aan te pakken. Oplossingsgericht coachen is daarmee meer gericht op
hóe een cliënt kan veranderen en welke stappen hij daarvoor kan ondernemen, terwijl motiverende gespreksvoering meer gericht is op de motivatie, het waaróm van veranderen.4
Belemmeringen
Arbeidsdeskundigen krijgen regelmatig te maken met cliënten die belemmeringen ervaren bij hun zoektocht naar werk, of die gedrag vertonen dat het zoeken van werk in de weg staat. De arbeidsdeskundige adviseert hoe die belemmeringen met interventies kunnen worden weggenomen, zodat cliënten wél werk kunnen zoeken. De arbeidsdeskundige kan o.a. de Werkwijzer omgaan met belemmeringen van Divosa als naslagwerk gebruiken om deze belemmeringen op een systematische manier te herkennen en om tips te vinden over interventies die de mindset en motivatie van cliënten positief beïnvloeden. De werkwijzer onderscheidt vier soorten belemmeringen:
de slachtofferrol;
onverwerkt verlies;
beren op de weg zien;
de eigen grenzen niet kennen.
Voor elk van deze belemmeringen biedt de werkwijzer eenvoudige tips.5
Bevorderen en stimuleren
Afsluitend kunnen we stellen dat het gebruik van gesprekstechnieken en tools de gerichte benutting van de versterkende factoren bevordert en zelfregie en eigenaarschap stimuleert: no more support (compenseren)thanneededand no less support thannessescary.6
- Dr. P. Wesdorp, Dr. E. van Hooft, Drs. G. Duinkerken, Dr. R. van Geuns. Het heft in eigen hand. Sturen op zelfsturing. Den Haag: Raad voor Werk en Inkomen, november 2010.
- Drs. R. Kemper, drs. S. de Visser, drs. M. Engelen. Het verhaal van de klant. Mogelijkheden voor zelfsturing bij re-integratie. Research voor Beleid, in opdracht van de Raad voor Werk en Inkomen, oktober 2009.
- Dr. F. Bennebroek.‘Spelen met de zelfsturing van je cliënt’. SW-journaal, 6 september 2014.
- Spanjer, J. Participatie gericht interview (PGI).
- Meerendonk van S. ReaderMotivational Interviewing. Academie voor Motivatie & Gedragsverandering, 2014.
AKC Cahier 14. Methodisch vaststellen van secundaire factoren bij re-integratie. Oktober 2014.
- AKC Cahier 14. Methodisch vaststellen van secundaire factorenbij re-integratie. Pag. 12-16.
- Connors, G., Donovan, D., & DiClemente, C.C. Substance Abuse Treatment and the Stages of Change: Selecting and Planning Interventions. New York: Guilford Press, 2001.
- Manthey (e.a.), ‘Strengths-Based Practice and Motivational Interviewing’, Advances in Social Work.Vol. 12 No. 2 (Fall 2011), 126-151.
- Atkinson & Amesu, ‘Using solution-focused approaches in motivational interviewing with young people’, Pastoral Care, juni 2007, 31-37.
Werkwijzer omgaan met belemmeringen. Divosa vakmanschap. November 2012. Zie ook: www.divosa.nl.
Prochaska, J.O., DiClemente & Norcross. ‘In search of how people change: Applications to addictive behaviors’. American Psychologist 47, 1992, 1102 - 1114.