Nu online: Cahier 31 Leeftijd is een getal geen beperking

Door de vergrijzing en de krapte op de arbeidsmarkt neemt het aantal werkende 55-plussers de komende jaren waarschijnlijk alleen maar toe. Ouderen van 55 jaar of ouder lopen vaker aan tegen leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt dan jongeren, blijkt onder meer uit Arbeidsmarkt in kaart. Het gevolg is dat arbeidsdeskundigen meer oudere cliënten krijgen. Ze krijgen ook meer te maken met age-isme, de verzamelnaam voor stereotypering, vooroordelen en discriminatie op basis van leeftijd. Het AKC vroeg Aukje Smit en Tinka van Vuuren daarom om age-isme in de arbeidsdeskundige praktijk te onderzoeken. Om arbeidsdeskundigen bewust te maken van de gevolgen van age-isme voor hun werk en hen handvatten te bieden daar (beter) mee om te gaan.

Veelvoorkomende stereotypen

In het onderzoek zetten de onderzoekers eerst veel voorkomende stereotypen over oudere werknemers en werkzoekenden op een rij. Die gaan over de productiviteit en het leervermogen van oudere werknemers, hun motivatie voor het werk, hun betrouwbaarheid, vriendelijkheid en technologische vaardigheden. Ook over de wijze waarop zij omgaan met verandering en de kosten van oudere werknemers bestaan vooroordelen. De onderzoekers ontdekten dat veel stereotypen over oudere werknemers gemiddeld genomen niet waar zijn.

Vooroordelen van arbeidsdeskundigen

Het onderzoek laat zien dat ook arbeidsdeskundigen zelf vooroordelen en stereotypen over oudere werknemers hebben. Vooral arbeidsdeskundigen van vijftig jaar of jonger en arbeidsdeskundigen die eerder willen stoppen met werken stereotyperen op grond van leeftijd. De onderzoekers hebben op basis van hun onderzoek een vragenlijst opgesteld waarmee arbeidsdeskundigen hun kennis over age-isme kunnen testen en vergroten. Het AKC stelt deze vragenlijst beschikbaar.

Invloed age-isme op werk arbeidsdeskundigen

Vrijwel alle arbeidsdeskundigen krijgen in hun werk te maken met age-isme. Deels omdat ze zelf last van dergelijke vooroordelen hebben. Maar ook vanwege het heersende beeld dat oudere werknemers de vereiste productiviteit niet meer kunnen leveren, hun tijd uitzitten en moeite hebben met leren en technologische veranderingen. Dit beeld leeft niet alleen bij werkgevers, ook arbeidsdeskundigen zelf zijn regelmatig sceptisch over de mogelijkheden voor oudere werknemers.

Met reframing age-isme tegengaan

De onderzoekers ontdekten dat het naar buiten brengen van positieve stereotypen kan helpen om negatieve stereotypen en vooroordelen over oudere werknemers tegen te gaan. Deze methode van reframing helpt bijvoorbeeld om een negatief zelfbeeld van cliënten om te draaien. Het werkt goed als arbeidsdeskundigen reframing combineren met herkenbare succesverhalen van re-integratie en scholing. Ook de kracht van herhaling speelt hierbij een rol.

Aan de slag

Omdat age-isme vaak onbewust gebeurt, raden de onderzoekers arbeidsdeskundigen aan om vooral aan de slag gaan met het onderwerp. Zo worden zij zich bewust van hun eigen vooroordelen en kunnen zij erop reflecteren. De interactieve vragenlijst kan helpen om eigen kennislacunes op te vullen en de feiten te leren. Ook raden ze aan de methode van reframing toe te passen. Marianne Holleman, directeur van AKC, onderschrijft de aanbevelingen volledig: ‘De interactieve vragenlijst biedt arbeidsdeskundigen de mogelijkheid hun eigen kennis te testen en te leren over age-isme. Arbeidsdeskundigen hebben uitgebreid geoefend met reframen en het als een zinvolle aanpak ervaren.’ NVvA en AKC gezamenlijk dat de vragenlijst een goed instrument is om te bespreken in OT-groepen

Lees het volledige onderzoeksverslag in AKC Cahier 31: Leeftijd is een getal, geen beperking, of download de factsheet, waarin de belangrijkste onderzoeksresultaten zijn opgenomen. Het AKC stelt een interactieve vragenlijst beschikbaar en samen met de NVvA de vragen voor OT-groepen over age-isme beschikbaar.