Arbeidsdeskundig Kennis Centrum (AKC)
In dit onderzoek hebben we ook gekeken naar de wijze waarop arbeidsdeskundigen bij kunnen dragen aan het verduurzamen van arbeidsplaatsingen van mensen met een arbeidsbeperking. Tot op heden is voor zover bij ons bekend geen wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de inzet van arbeidsdeskundige expertise bij dit vraagstuk.
Op basis van resultaten van het onderzoek kunnen we stellen dat arbeidsdeskundigen een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van duurzame arbeidsplaatsingen voor mensen met arbeidsbeperkingen. Voor een belangrijk deel betreft het activiteiten die behoren tot de kernexpertise en kernrollen van de arbeidsdeskundigen, zoals beoordeling en advisering omtrent passendheid van werk, belastbaarheid van de werknemers, noodzaak van inzet van begeleiding (een jobcoach), financiële stimuleringsmaatregelen (loonkostensubsidie, loonkostendispensatie, no-riskpolis), doorverwijzing naar externe hulpverlening en coaching van de werkgever en werknemer. Deze activiteiten komen nauw overeen met de factoren die de duurzaamheid van arbeidsplaatsingen bepalen.
Arbeidsdeskundigen dragen vanuit verschillende rollen bij aan de duurzaamheid van plaatsingen. Naast de rol van beoordelaar en adviseur is ook de rol van coach door sommige arbeidsdeskundigen gehanteerd in het contact met werkgevers en werknemers. Arbeidsdeskundigen kunnen de werkgever ondersteunen door na te gaan of de taken die de werknemer uitvoert voldoende aansluiten bij de mogelijkheden en wensen van de werknemer (beoordelende rol ten aanzien van passend werk). Daarnaast heeft de arbeidsdeskundige een adviserende rol bij de bevordering van duurzaam werk. Dit is met name in het begin van de plaatsing belangrijk, omdat dan tijdig de beoordeling over passend werk omgezet kan worden in advies, om zo de duurzaamheid van de plaatsing te garanderen. De coachende rol van de arbeidsdeskundige zagen we binnen dit onderzoek minder dan de andere twee rollen. Dit lijkt samen te hangen met de opdracht die de arbeidsdeskundigen in het onderzoek hadden, namelijk het monitoren en adviseren indien nodig. Arbeidsdeskundigen noemen het coachen van werkgevers en werknemers zelf als belangrijke rol om bij te dragen aan het verduurzamen van arbeidsplaatsingen. Zo zegt een aantal arbeidsdeskundigen dat zij werknemers kunnen coachen en stimuleren om zelf regie en initiatief te nemen in het werk.
De wijze waarop arbeidsdeskundigen zich binnen de cases in hebben gezet loopt uiteen. Daarbij bleek de noodzaak binnen de casus een belangrijke factor. Plaatsingen die goed verlopen, vragen om minder acties dan plaatsingen die moeizaam verlopen. Dit hangt mede af van de ervaring die werkgevers al hebben. Veel werkgevers in ons onderzoek hadden al ervaring met het plaatsen van werknemers met een arbeidsbeperking en/of waren aangesloten bij samenwerkingsverbanden gericht op inclusief ondernemen. Desondanks gaven alle werkgevers in het onderzoek aan behoefte te hebben aan ondersteuning. De meerwaarde van de arbeidsdeskundige inzet is het grootst in organisaties waar nog weinig ervaring is opgedaan met het plaatsen van mensen met een arbeidsbeperking en waar ook nog weinig tot geen ondersteuningsinfrastructuur is. Meer ‘ervaren’ werkgevers zoeken vooral een sparringpartner op momenten dat er bij werknemers (met of zonder arbeidsbeperking) iets speelt.
Een groot deel van de arbeidsplaatsingen die gevolgd zijn bleken duurzaam: werknemers kregen een vast dienstverband. Veel plaatsingen bleken echter ook ‘kwetsbaar’. Maatschappelijke veranderingen, zoals de coronapandemie, veranderingen in de organisatie (van management of reorganisaties) of de privéomstandigheden van de werknemer beïnvloedden het functioneren in werk en daarmee de duurzame inzetbaarheid. Om een duurzame arbeidsplaatsing te realiseren is het essentieel om deze te monitoren. De kwetsbaarheid en de dynamiek van plaatsingen onderstrepen daarmee dat de inzet van arbeidsdeskundige expertise niet alleen van belang is op het moment van plaatsing, maar ook daarna. Mede door de grote dynamiek in de arbeidsplaatsingen voelen werkgevers de behoefte aan een onafhankelijke professional die met hen meedenkt. Laagdrempelige, adequate ondersteuning wanneer werkgevers daar behoefte aan hebben, om zo de passendheid van werk te beoordelen en tijdig acties in te zetten en/of adviezen te geven. Intensief contact aan het begin van de plaatsing bevordert het op een goede manier vervullen van de rol als gesprekspartner voor de werkgever. Hier liggen belangrijke aanknopingspunten voor arbeidsdeskundigen om hun werkgevers- en werknemersdienstverlening te optimaliseren.